کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست در جلسه مورخ ۷ /۷ / ۱۳۸۶ بنا به پیشنهاد شماره ۸۳۴۷ /۰۲۰ مورخ ۵ /۴ / ۱۳۸۵ وزارت جهاد کشاورزی و به استناد ماده (۲۱) قانون سازمان دامپزشکی کشور مصوب ۱۳۵۰ و با رعایت تصویب‌نامه شماره ۱۶۴۰۸۲ / ت ۳۷۳ هـ مورخ ۱۰ /۱۰ / ۱۳۸۶ آیین‌نامه اجرایی نظارت بهداشتی دامپزشکی را به شرح زیر تصویب نمودند:

ماده ۱) تعاریف

اصطلاحات مندرج در این آیین نامه در معانی مشروح زیر بکار می‌روند:

الف – سازمان: سازمان دامپزشکی کشور.

ب ـ- نظارت بهداشتی: 

فرایندی که از طریق صدور پروانه و سایر مجوزهای بهداشتی و بازرسی بهداشتی توسط سازمان و نیز کنترل بهداشتی واحدهای موضوع این آیین نامه توسط مسئول فنی بهداشتی مربوط اعمال می‌گردد.

ج – دام: هر نوع از حیوانات اهلی، طیور، آبزیان، زنبور عسل، کرم ابریشم، حیوانات آزمایشگاهی و پوستی و حیوانات باغ وحش.

د – فرآورده های خام دامی: کلیه موادی است که در زمان حیات دام، از آن به دست می‌آید مانند پشم، کرک، مو، پوست، شیر، عسل، تخم پرندگان، اسپرم، تخم آبزیان و نوغان، یا بعد از کشتار یا صید به دست می‌آید مانند گوشت، استخوان و آلایش.

تبصره – فرآورده های دامی که برای حفظ، نگهداری و مصرف با روش های صنعتی یا غیر صنعتی تغییر شکل داده و از حالت خام درآمده باشند، مشمول تعریف فرآورده های خام دامی نیستند.

هـ – آلایش: کلیه ضمائم به دست آمده از دام اعم از خوراکی و غیرخوراکی.

و – پروانه بهداشتی: پروانه هایی که توسط سازمان، براساس مقررات و دستورالعمل های بهداشتی، جهت متقاضیان ایجاد، احداث و بهره برداری محل ها و اماکن موضوع این آیین نامه، در مراحل تأسیس و بهره برداری، برای مدت معین صادر می‌گردد.

ز – کنترل بهداشتی: اقداماتی که توسط مسئول فنی بهداشتی واحد و به کمک دستیاران مربوط براساس دستورالعمل های بهداشتی ابلاغی از سوی سازمان اعمال می‌گردد.

ح – بازرس بهداشتی: شخص واجد شرایطی که از طرف سازمان و ادارات تابعه برای اعمال بازرسی بهداشتی واحدهای موضوع این آیین نامه تعیین می‌شود و برابر ضوابط و دستورالعمل های مربوط اقدام می‌نماید.

طـ – مسئول فنی بهداشتی: شخصی که پس از تأیید صلاحیت توسط سازمان نظام دامپزشکی و با اخذ پروانه مربوط از سازمان و ادارات تابعه، وظیفه کنترل بهداشتی را در واحدهای موضوع این آیین نامه، مطابق شرح وظایف ابلاغی از سوی سازمان بر عهده دارد.

ی – آزمایشگاه مرجع: آزمایشگاهی که به عنوان مرجع نهایی تشخیص، در مورد بررسی آزمایشات انجام شده بر روی نمونه های رسمی در آزمایشگاه های مجاز مورد تأیید سازمان، شناخته می‌شود.

ک ـ- نمونه رسمی: نمونه ای که توسط نماینده سازمان و منطبق با استانداردهای لازم جهت انجام آزمایشهای مربوط برداشت می‌گردد.

ماده ۲) این آیین نامه به منظور اعمال نظارت بهداشتی دامپزشکی و اجرای مقررات بهداشتی تولید و تضمین کیفیت براساس سامانه های بین المللی (از جمله HACCP. GAHP. GMP ) در محل ها و اماکن زیر از طریق صدور پروانه ها و سایر مجوزهای بهداشتی و بازرسی توسط سازمان و نیز کنترل بهداشتی توسط مسئولین فنی بهداشتی مربوط به مورد اجرا گذاشته می‌شود:

الف – مراکز نگهداری و پرورش دام.

ب – کارخانه های تولید خوراک دام.

ج – چراگاه ها، مراتع، آبشخورها، صیدگاه ها.

د – کشتارگاه ها، کارگاه ها، کارخانه ها و مراکز تولید، تهیه، آماده کردن، توزیع و عرضه فرآورده های خام دامی.

هـ  – سردخانه های مواد پروتئینی با منشأ دامی و مراکز جمع آوری شیر یا عسل.

و – انبارهای نگهداری مواد اولیه خوراک دام و یا خوراک آماده دام.

ز – کارخانه های جوجه کشی.

ح – شناورهای (کشتی، لنج، قایق) حامل دام و‏فرآورده های خام دامی و مبادی ورودی ذی ربط.

ط – سایر موارد با تشخیص و ابلاغ رییس سازمان.

ماده ۳) کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که به نحوی در امور زیر فعالیت دارند، موظف به اجرای ضوابط بهداشتی موضوع این آیین نامه خواهند بود:

الف- تولید، پرورش، نگاهداری، توزیع، حمل و نقل، عرضه و فروش دام زنده و سایر فعالیت های مرتبط.

ب- استحصال، تهیه، عمل آوری، جمع آوری، نگهداری، بسته بندی، توزیع، عرضه، حمل و نقل فرآورده های با منشأ دامی و همچنین خوراک دام و سایر فعالیت های مرتبط.

ماده ۴) سازمان موظف است مطابق ضوابط و دستورالعمل های اجرایی این آیین نامه از کلیه مراحل احداث و بهره برداری از واحدهای موضوع این آیین نامه حداقل هر سال در دو نوبت ، بازدید و بازرسی به عمل آورد و در صورت مشاهده تخلف براساس دستورالعملی که هنگام اخذ پروانه به متقاضی ابلاغ شده است، به تناسب نوع و میزان موارد تخلف به شرح زیر با متخلفین برخورد نماید:

۱- اخطار کتبی و ابلاغ موارد تخلف.

۲- جلوگیری از ادامه فعالیت واحد از طریق نیروی انتظامی تا رفع مورد تخلف.

۳- تعلیق و یا ابطال مجوزها و پروانه های صادره.

۴- معرفی به مراجع صالح قضایی.

تبصره – چنانچه توسط بازرس بهداشتی در هر یک از مراحل تولید، فرآورده های دامی غیرقابل مصرف تشخیص داده شود، باید طبق ضوابط و دستورالعمل های مربوط معدوم شده و یا به مصارف مناسب برسد.

ماده ۵) سازمان مجاز است بنا به ضرورت جهت انجام بازرسی‌های لازم در محل ها و اماکن موضوع ماده (۲) این آیین نامه، از خدمات دامپزشکان و سایر رده های دامپزشکی با عقد قرارداد خرید خدمت استفاده نماید.

ماده ۶) سازمان موظف است فهرست آزمایشگاه های مرجع را که مجاز به انجام آزمایش های لازم بر روی نمونه های رسمی، جهت اعمال ضوابط و مقررات بهداشتی موضوع این آیین نامه می‌باشند، از طریق نظام تأیید صلاحیت ایران (IAS) منظور شده در ماده (۱۹) اصلاحی قانون اصلاح قوانین مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ـ مصوب ۱۳۷۶ تهیه و اعلام نماید.

ماده ۷) سازمان موظف است برای اعمال نظارت بهداشتی، دامپزشکی نسبت به موارد زیر اقدام نماید:

الف- دام هایی را که پرورش، نگهداری، حمل، توزیع و یا عرضه آنها به طور غیر مجاز انجام شده باشد، در صورتی که کشتار آنها مجاز تشخیص داده شود، برای ذبح به کشتارگاه اعزام دارد و در غیر این صورت با رعایت ضوابط بهداشتی مربوط، معدوم نماید.

ب- خوراک دام و فرآورده های دامی را که تولید، نگهداری، حمل، توزیع، عرضه و یا مصرف آنها به طور غیر مجاز انجام شده باشد، در صورتی که قابل مصرف تشخیص داده شود، اجازه مصرف دهد، یا در صورت امکان، صاحب آن مواد را به سالم سازی آنها موظف نماید و یا دستور مصرف غیرخوراکی آنها را به شکل مناسب صادر نماید و در غیر این صورت، با رعایت ضوابط بهداشتی مربوط، معدوم نماید.

ج- خوراک دام و فرآورده های دامی را که به دلیل دارا نبودن ویژگی‌های جسمی، فیزیکی، شیمیایی و یا میکروبی لازم، به وسیله بازرسان سازمان غیر قابل مصرف تشخیص داده می‌شود، در صورت امکان، صاحب آن مواد را به سالم سازی آنها موظف نماید و یا دستور مصرف غیر خوراکی آنها را به شکل مناسب صادر نماید و در غیر این صورت معدوم نماید.

د- دام، خوراک دام و فرآورده های دامی مظنون به قاچاق را ضبط و مراتب را همراه با اظهار نظر کارشناسی جهت هرگونه اقدام به مراجع مربوط اعلام نماید.

هـ – اشیاء، لوازم، مواد آلوده و اماکن انتشار بیماری را که امکان عفونت زدایی آنها وجود ندارد، معدوم یا تخریب نماید.

ماده ۸) شهرداری‌ها و کلیه دستگاه های اجرایی و انتظامی مکلفند بنا به تقاضای وزارت جهاد کشاورزی (سازمان) درخصوص امور مرتبط زیر همکاری نمایند:

الف – بازرسی‌های بهداشتی.

ب – پلمپ و فک پلمپ محموله ها، وسایل حمل و نقل و اماکن.

ج – معدوم نمودن دام هایی که کشتار آنها مجاز تشخیص داده نمی شوند.

د – حمل دام هایی که کشتار آنها مجاز تشخیص داده می‌شوند، به کشتارگاه.

هـ  – معدوم نمودن خوراک دام و فرآورده های دامی که غیر قابل مصرف تشخیص داده می‌شوند.

و – انهدام اشیاء، لوازم، مواد آلوده و اماکن نشر بیماری که عفونت زدایی آنها ممکن نباشد.

تبصره – در شرایط فوق العاده و اضطراری که بنا به تشخیص سازمان هیچ گونه قصور و تقصیری از طرف صاحبان دام، خوراک دام و فرآورده های دامی موضوع این آیین نامه وجود ندارد و بروز بیماری خاص و امثال آن موجب ضرورت اجرای موارد یادشده گردد، براساس تصویب هیئت وزیران بخشی از ضرر و زیان وارده تأمین و پرداخت خواهد شد.

ماده ۹) سازمان مکلف است به منظور اعمال وظایف نظارتی خود بر کلیه محل ها و اماکن موضوع ماده (۲) این آیین نامه، دستورالعمل های مربوط به امور بهداشتی را تهیه و به مسئولین محلها و اماکن مذکور ابلاغ نماید. صاحبان و مسئولین یادشده موظف به رعایت این دستورالعمل ها خواهند بود.

ماده ۱۰)  تأسیس و بهره برداری محل ها و اماکن موضوع ماده (۲) این آیین نامه توسط بخشهای دولتی، وابسته به دولت، بخش خصوصی و یا تعاونی مستلزم اخذ پروانه بهداشتی مربوط از سازمان، در هر یک از مراحل تأسیس و بهره برداری، با رعایت کلیه دستورالعمل ها و ضوابط بهداشتی می‌باشد.

تبصره ۱- کلیه دستگاه های صادر کننده پروانه های تأسیس و بهره برداری محل ها و اماکن موضوع ماده (۲) این آیین نامه موظفند قبل از صدور هرگونه مجوز، پروانه بهداشتی صادره از سوی سازمان را از اشخاص متقاضی پروانه تأسیس و بهره برداری مطالبه نمایند.

تبصره ۲- سازمان موظف است در زمان صدور پروانه تأسیس و بهره برداری، استعلام لازم را ازوزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حیطه وظایف قانونی مربوط، به عمل آورد.

تبصره ۳- صدور پروانه بهداشتی در مرحله بهره برداری، مشروط به معرفی مسئول فنی بهداشتی می‏باشد.

تبصره ۴ – واحدهای تولیدی فرآورده های دامی باید علاوه بر اخذ پروانه بهداشتی در مرحله بهره برداری، برای هر نوع فرآورده نیز پروانه بهداشتی مربوط را برابر دستورالعمل و ضوابط، از سازمان اخذ نمایند.

تبصره ۵- صاحبان و متصدیان محل ها و اماکن موجود که موفق به اخذ پروانه از سازمان نشده اند، موظفند ظرف شش ماه نسبت به اخذ پروانه بهداشتی بهره برداری با رعایت کلیه ضوابط و دستورالعمل‏های مربوط اقدام نمایند. در غیر این صورت مأمورین انتظامی با تقاضای سازمان از ادامه کار واحدهای فاقد پروانه یا واحدهایی که پروانه آنها لغو گردیده است، جلوگیری خواهند نمود.

تبصره ۶- کلیه صاحبان و متصدیان محل ها و اماکن موضوع ماده (۲) این آیین نامه حسب مورد مکلف به همکاری و ارایه اطلاعات لازم به بازرسین سازمان می‌باشند. همچنین موظفند جهت بهبود وضع بهداشتی واحد مربوط، هرگونه تعمیرات یا تغییرات لازم را مطابق دستورالعمل بهداشتی و زمان بندی ابلاغی از سوی سازمان انجام دهند. مأمورین انتظامی مکلفند به تقاضای سازمان از ادامه کار واحدهایی که مقررات مزبور را رعایت نمی کنند، جلوگیری نمایند.

ماده ۱۱) کلیه مراجع صادر کننده پروانه کسب مراکز توزیع و عرضه فرآورده های خام دامی موظفند ضوابط بهداشتی و قرنطینه ای سازمان را لحاظ و پیش از صدور یا تمدید پروانه، نظریه بهداشتی سازمان را نیز علاوه بر سایر استعلامات مورد نیاز کسب نمایند.

ماده ۱۲) اشخاص متقاضی دریافت پروانه اشتغال به عنوان مسئول فنی بهداشتی واحدهای مشمول این آیین نامه، باید دارای شرایط زیر باشند:

۱- دانشنامه معتبر دکترای عمومی یا تخصصی دامپزشکی.

۲- شماره نظام دامپزشکی.

۳- ارائه گواهی عدم سوء پیشینه کیفری مؤثر.

۴- برخورداری از سلامت جسمی و روانی برای انجام وظیفه مربوط.

۵- نداشتن هیچ گونه پروانه یا مجوز اشتغال مشابه دیگر از سازمان و سایر مراجع.

۶- عدم اشتغال در دستگاه ها و سازمان های دولتی اعم از لشکری و کشوری.

تبصره – تعیین وظایف و ظرفیت کاری مسئول  فنی بهداشتی و تأیید صلاحیت توسط سازمان نظام دامپزشکی انجام می‌پذیرد.

ماده ۱۳) در صورت بروز اختلاف راجع به اعمال نظارت بهداشتی بین هر یک از واحدها و مسئول فنی بهداشتی مربوط، نظر سازمان ملاک عمل خواهد بود.

ماده ۱۴) مسئول فنی بهداشتی هر واحد، کنترل کليه امور بهداشتی مربوط به واحد مانند کنترل بهداشتی فرآورده های تولیدی و وسایل حمل و نقل، صدور گواهی بهداشتی حمل دام و فرآورده های دامی از مبدأ واحد و نظارت بر اجرای کلیه قوانین، مقررات و نیز دستورالعمل های بهداشتی ابلاغی از سوی سازمان را برعهده دارد.

تبصره ۱ – مدیرعامل، اعضای هیئت مدیره و سایر مدیران واحدهای موضوع این آیین نامه، حق دخالت در وظایف مسئول فنی بهداشتی را ندارند و موظف به همکاری با وی می‌باشند.

تبصره ۲ – مدیرعامل و یا اعضای هیئت مدیره در صورت دارا بودن شرایط می‌توانند متقاضی دریافت پروانه مسئول فنی بهداشتی شوند.

ماده ۱۵) برای هر نوبت کاری در واحدهای تولید کننده فرآورده های خام دامی باید یک نفر مسئول فنی بهداشتی به صورت مجزا تعیین گردد. فعالیت واحد بدون حضور مسئول فنی بهداشتی ممنوع است.

تبصره – مسئول فنی بهداشتی حق واگذاری مسئولیت خود را به دیگری ندارد و در ایام مرخصی یا معذوریت، صاحب واحد تولیدی باید با تأیید سازمان (ادارات کل دامپزشکی استان ها)، فرد دیگری را به جای وی جایگزین نماید.

ماده ۱۶) تعداد و صلاحیت های لازم برای کادر بهداشتی هر واحد که زیر نظر مسئول فنی بهداشتی واحد مشغول به کار می‌گردند، برحسب نیاز و براساس ظرفیت کاری طبق دستورالعمل های سازمان، تعیین خواهد شد.

ماده ۱۷) مسئول فنی بهداشتی موظف است هرگونه تخلف در واحد تحت نظر را که موجب تهدید خطر بهداشت عمومی می‌شود، به سازمان گزارش نماید.

ماده ۱۸) تعرفه های اشتغال به کار مسئولین فنی بهداشتی موضوع این آیین نامه به پیشنهاد مشترک سازمان و سازمان نظام دامپزشکی ایران تعیین و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.

ماده ۱۹) به منظور اعمال نظارت بهینه بر فعالیت مسئولین فنی بهداشتی و عدم ایجاد وابستگی مالی آنها به صاحبان و متصدیان واحد تحت نظارت، دریافت وجه از واحدها و پرداخت حقوق مسئولین فنی بهداشتی براساس دستورالعملی خواهد بود که توسط سازمان و با همکاری سازمان نظام دامپزشکی تهیه و ابلاغ می‌گردد.

ماده ۲۰) سازمان مکلف است ظرف شش ماه بعد از ابلاغ این آیین نامه، نسبت به تهیه ضوابط و دستورالعمل های مربوط در خصوص هر یک از واحدهای موضوع این آیین نامه اقدام و به شیوه مناسب در اختیار واحدها و مشاغل مرتبط قرار دهد.